Miejscowość Pokój

Miejscowość Pokój, położona przy drodze z Opola do Namysłowa, została założona w 1748 roku przez księcia wirtembersko-oleśnickiego, Karla Christiana. Pierwotnie istniał tu jedynie zwierzyniec i drewniany pałacyk myśliwski, dopiero po pożarze rezydencji zaczęto rozbudowywać  miejscowość. Wzorem stało się modne wówczas miasto Karlsruhe w Badenii, od którego Pokój przejął również i nazwę używaną do 1945 roku – Carlsruhe. W centrum miejscowości wybudowano pałac, z którego w 8 kierunkach rozchodziły się gwiaździście aleje. Pomiędzy nimi architekt całego założenia, Georg Wilhelm Schirrmeister, zaprojektował na planie dwóch okręgów budynki gospodarcze. Pałac niestety nie przetrwał do naszych czasów, natomiast to ciekawe założenie urbanistyczne pozostało do dziś. Pokój posiada jedyne w Polsce, a drugie co do wielkości  w Europie rondo typu gwiaździstego, stanowiące centrum. Nieopodal ronda znajduję się wybudowany w latach 1765-1775 pierwszy na Śląsku kościół ewangelicki, który wraz z plebanią i cmentarzem zachował się do dnia dzisiejszego. 
Równocześnie z budową miejscowości zaczęto tworzyć również park. Pierwsza jego część to ogród francuski, zaś w większej odległości od centrum założono w latach 1780-90 park angielski. Zwieńczeniem ogrodu francuskiego był salon herbaciany, usytuowany na wyspie otoczonej wodą. Obiekt ten jednak zaraz po ukończeniu budowli zawalił się i do historii przeszedł pod nazwą „ruina”. W tej części parku możemy obecnie zobaczyć m.in.: olbrzymi głaz narzutowy niegdyś z medalionem księżnej Matyldy, ruiny „salonu herbacianego” oraz rzeźby Diany, Apolla oraz Wenus. Wybudowany nieco później niż ogród francuski, park angielski, rozpościerał się pomiędzy „salonem herbacianym”, a kompleksem stawów. Centralnym punktem tej części parku jest stojący do chwili obecnej posąg śpiącego lwa z 1863 roku, który symbolizuje pokój jaki zapanował w Europie po zwycięstwem nad wojskami Napoleona. W niedużej odległości od posągu lwa znajduje się najstarsza w Polsce, ok. 220 letnia, sosna wejmutka, będąca pomnikiem przyrody. Wybudowano tu też liczne stawy gdzie wypoczywający w ówczesnym Pokoju mogli pływać kajakami i gondolami, ale służyły one również hodowli karpia oraz dawały zatrudnienie miejscowej ludności. W tej części parku znajduje się jedna z bardziej charakterystycznych budowli, a mianowicie „Świątynia Matyldy”. Powstała ona w 1827 roku na polecenie księcia Eugeniusza, który upamiętnił w ten sposób zmarłą w wieku 25 lat żonę Matyldę oraz synka Wilhelma, który zmarł następnego dnia po śmierci matki. 
Miejscowość Pokój w XVIII wieku była jedną z bardziej znanych miejscowości uzdrowiskowych na Śląsku, stanowiła też istotne centrum kulturalne regionu. Niezwykłym wydarzeniem był pobyt w Pokoju w 1806 roku znanego kompozytora Carla Marii von Webera.

Huta w Zagwiździu

W latach 1754-1755 król pruski Fryderyk II Wielki wydał osobiście rozkazy o utworzeniu w dzisiejszym Zagwiździu huty, zwanej również na jego polecenie Hutą Kluczborską. Stopniowo powstał w najbliższej okolicy cały kompleks zakładów hutniczych, produkujących w pierwszym okresie głównie wyroby na potrzeby pruskiego przemysłu zbrojeniowego. Aby huta mogła funkcjonować potrzebne było przede wszystkim żelazo. W przypadku huty w Zagwiździu pozyskiwano je poprzez wytapianie w piecach rudy darniowej. Jest to powstająca na torfowiskach i innych podmokłych terenach skała osadowa o niewielkiej zawartości żelaza. W prymitywnych piecach, zwanych dymarkami, była ona wypalana już w III w p.n.e. W Stobrawskim Parku Krajobrazowym jest ona również spotykana w murach budynków, gdzie ze względu na swe właściwości pełniła funkcje wentylacyjne, estetyczne, a w średniowieczu była nawet naturalnym piorunochronem.  Ponieważ huta powstała w kompleksie rozległych lasów, gdzie brakowało siły roboczej, podjęto już w 1754 roku decyzję o utworzeniu obok zakładu kolonii o nazwie Freidrichstal. Miejscowi zaczęli też używać na określenie tego miejsca dawnej nazwy rzeki Budkowiczanki, która notowana jest w źródłach już w 1309 roku jako Zegwizd. W 1830 roku obok oficjalnej nazwy Friedrichstal podawana jest nazwa polska Szegwisz, a w 1845 Segwiźdź, skąd już tylko krok do  dzisiejszego Zagwiździa.  
Jeszcze niedawno w części budynków dawnej Huty Kluczborskiej trwała produkcja. Swoją siedzibę miała tutaj odlewnia żeliwa. Tzw. młotownia (dawna Huta Karola – Karlshutte), zamknięta znacznie wcześniej – w roku 1955, popadała w ruinę aż do połowy lat 80. ubiegłego stulecia, kiedy zainteresowała się nią grupa zapaleńców z Zagwiździa. Odnowę zawdzięcza kuźnia Społecznemu Komitetowi Odbudowy Zabytków. Dzięki społecznikom możemy dziś w Zagwiździu podziwiać zabytkowy kompleks budownictwa przemysłowego z XIX wieku. Do atrakcji tego miejsca należy Regionalna Sala Muzealna, w której eksponowane są pamiątki związane z historią miejscowości i dawną hutą. 

Ogród botaniczny w Zagwiździu

Początki Parafialnego Ogrodu Botanicznego w Zagwiździu sięgają lat dwudziestych ubiegłego wieku. Inicjatorem jego założenia był ówczesny proboszcz parafii, ks. Franciszek Ogórek, który był również budowniczym zagwiździańskiego kościoła. Według starych zapisków parafialnych grunty dzisiejszego ogrodu nie nadawały się na trawniki, dlatego też początkowo utworzono dolinę dla strumyka oraz wymurowano półokrągły basen dla złotych rybek. W toku dalszych prac wytyczono ścieżki, oddzielono powierzchnie, zbudowano fontanny i miejsca czerpania wody. Dla urozmaicenia długiej ścieżki środkowej, która kończyła się altanką, zbudowano pergolę. W ogrodzie posadzono kilkaset gatunków roślin, w tym m.in. piękne i charakterystyczne różanecznki oraz roślinność alpejską na wapiennych skalniakch. Współczesnych zwiedzających ogród w dalszym ciągu zachwyca swym pięknem, chociaż złotych rybek i fontanny już nie ma. Od kilku lat ogród jest systematycznie porządkowany, upiększany i uzupełniany o nowe rośliny, a wszystko to dzieje się przy wielkim zaangażowaniu grupy parafian. Do ogrodu botanicznego w Zagwiździu można dotrzeć kierując się czerwonym szlakiem turystycznym, a więcej informacji na jego temat, aktualności, wydarzeń, itp., można znaleźć na stronie internetowej Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Zagwiździu oraz gminy Murów.

Miejscowość Karłowice

Pierwsza wzmianka o Karłowicach pochodzi z 1344 roku. Nazwa jej brzmiała ówcześnie Kertzendorf, a jej właścicielem był wtedy Czambor de Kertzendorf. Początkowo miała charakter typowej ulicówki, z biegiem czasu ulegała jednak zmianom rozrastając się coraz bardziej w wieś o kilku ulicach, zwaną powszechnie wielodrożnicą. Z tych odległych czasów pozostał jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów w Karłowicach, a mianowicie zamek, który jest jednym z najlepiej zachowanych gotyckich zamków na Opolszczyźnie. Wzniesiony został w połowie XIV wieku przez ród von Tschammer. Wybudowano go na niewielkim wzniesieniu, nad brzegiem rzeki Stobrawy, na planie nieregularnego trapezu. Składał się z wysokich ceglanych murów obwodowych oraz domu mieszkalnego. Przy bramie znajdowała się cylindryczna wieża stanowiąca główny czynnik obronny w razie zagrożenia. Świadczą o tym jej mury, które w przyziemiu mają grubość prawie 2,5 metra. Całe założenie otaczała nawodniona fosa. W ciągu swojej kilkusetletniej historii zamek w Karłowicach miał wielu właścicieli i był kilkukrotnie przebudowywany. Mimo tych dziejowych przemian dotrwał do naszych czasów w całkiem przyzwoitym stanie. Zachował się gotycki obwód murów sięgający miejscami 6 m., do których dostawiono nowożytne budynki. Będąca główną dominantą XIV-wieczna cylindryczna wieża, nakryta stożkowym dachem, jest najcenniejszą pozostałością gotyckiej warowni. Jej zwieńczenie z półkolistymi oknami pochodzi z przełomu XIX i XX wieku. Dzięki podwyższeniu jej w XVI wieku, ma obecnie 25m wysokości. 
Kolejną charakterystyczną budowlą w Karłowicach jest Kościół Parafialny pw. św. Michała Archanioła pochodzący z ok. 1500 r. Obecny, neogotycki styl został mu nadany w wyniku przebudowy jaka miała miejsce u schyłku XIX w. Z poprzedniego kościoła o konstrukcji szkieletowej zachował się jedynie ołtarz główny i dwa ołtarze boczne. Nieopodal świątyni odnaleźć można pozostałości cmentarza ewangelickiego. 
Pisząc o Karłowicach nie można nie wspomnieć wybitnego naukowca-pszczelarza, księdza Jana Dzierżona, obdarowanego przydomkiem „Kopernik ula”. Jan Dzierżon (1811-1906) pochodził z powiatu kluczborskiego, z rodziny polskiego kmiecia. Po ukończeniu studiów teologicznych w 1835 roku zamieszkał w Karłowicach i został tu proboszczem. Ksiądz Jan Dzierżon bardzo szybko zdobył sobie zaufanie, a z czasem i głębokie przywiązanie swych parafian. Jako pierwszy wprowadził uprawę łubinu na piaszczystych gruntach wokół Karłowic i wkrótce w jego ślady poszli inni mieszkańcy. Światową sławę ksiądz Jan Dzierżon osiągnął jednak jako pszczelarz, podejmując badania nad zachowaniem i anatomią tych miododajnych owadów, które były jego życiową pasją. W pobliżu opisywanego wcześniej kościoła, przy ul. Kościelnej 7, można zobaczyć pochodzący z 1864 roku dom, w którym ks. Jan Dzierżon przez wiele lat mieszkał. Pamiątką tego są dwie tablice informacyjne – niemiecka z 1925 roku oraz nowsza w języku polskim. W ostatnim czasie powstała też malownicza ścieżka przyrodnicza nawiązująca do postaci księdza, która prowadzi doliną Stobrawy na północ od Karłowic.

Studzionka

Historia mówi, iż w XVIII w. niejaki Szymon Soppa z Masowa, po wypiciu wody z tutejszego źródła wyleczył się z trapiących go chorób i dolegliwości . Wkrótce w  to miejsce zaczęli schodzić się inni potrzebujący ludzie w  nadziei odzyskania zdrowia. Na okolicznych drzewach pojawiły się dziękczynne wota – krzyże i  obrazy. Przypadki innych cudownych uzdrowień skłoniły miejscową ludność do postawienia w tak ważnym miejscu dziękczynnej kaplicy Matce Boskiej. Jednak na budowę zgody nie wyraził miejscowy leśniczy. Zmienił jednak zdanie, gdy po ciężkiej chorobie utracił wzrok, a następnie kiedy żaden lekarz nie był mu w stanie pomóc, wyzdrowiał pijąc wodę właśnie z tego źródła. Przez blisko 300 lat kapliczką, w miejscu nazwanym z czasem Studzionką, opiekowała się rodzina Soppów. Od 1998 r. pieczę nad nią przejęła parafia w Łubnianach. Dokonano remontu budynku kaplicy kryjącej studnię, zadbano o otoczenie. Według niektórych, w miejscu gdzie stoi Studzionka krzyżują się linie bioenergetyczne sprzyjające aurze tego miejsca. Warto zobaczyć także schemat umieszczony na ścianie kaplicy, udowadniający, że znajduje się ona w miejscu przecięcia hipotetycznych linii łączących kościoły w najbliższej okolicy. Do Studzionki nadal pielgrzymują wierni ze Śląska, odbywają się tu nabożeństwa oraz koncerty religijne. Studzionka znajduje się na północ od miejscowości Dąbrówka Łubniańska, przy niebieskim szlaku turystycznym. Przez to miejsce przebiega też ścieżka przyrodnicza.

Średniowieczne grodziska

Na terenie Stobrawskiego Parku Krajobrazowego możemy napotkać ślady średniowiecznego osadnictwa w postaci grodzisk i pozostałości po nich. Najbardziej okazałe budowle tego typu znajdują się w okolicy miejscowości Krzywa Góra i Murów. Pierwsza z nich  położona jest na planie owalu o długości ponad 100 m i szerokości ponad 80 m i jest  średniowieczną, słowiańską warownią z XIII w. Warownia otoczona była wałem, który od strony północno-wschodniej i południowo-zachodniej był podwójny. Wał ten otacza stożek, którego zbocza opadają dość stromo ku fosie okalającej grodzisko ze wszystkich stron. Obecnie fosa jest miejscami zniekształcona, natomiast sam wał dotrwał do dzisiejszych czasów w bardzo dobrym stanie. Od strony zachodniej zachowała się w nim przerwa obramowana dwoma wałami, stanowiącymi dodatkowe zabezpieczenie dla zlokalizowanej niegdyś w tym miejscu bramy. Nieopodal grodziska płynie rzeka Budkowiczanka, która dawała jego mieszkańcom dodatkową ochronę – związane z nią bagna i rozlewiska, będące skuteczną zaporą dla niechcianych gości. Ponadto rzeka pełniła w ówczesnych czasach rolę drogi, którą ludzie mogli się przemieszczać przy pomocy łodzi. Rzeka dawała również pożywienie, m.in. ryby, zatem taka lokalizacja grodziska nie jest przypadkowa i niesie za sobą wiele korzyści. Potwierdza to lokalizacja drugiej budowli tego typu w okolicy Murowa, również położonej nad rzeką Budkowiczanką (oba grodziska w linii prostej dzieli ok. 7  km.). Ma ona formę znacznych rozmiarów kopca, będącego pozostałością średniowiecznego grodziska pochodzącego z XIII—XIV w. Prowadzone tu badania archeologiczne wykazały, że grodzisko to było wykorzystywane długotrwale i intensywnie. Na jego zboczach występuje chroniona paprotka zwyczajna, której kłącza były w medycynie ludowej wykorzystywane do leczenia gruźlicy. Kopiec otoczony jest wypełnioną wodą fosą, w której możemy zobaczyć okrężnicę bagienną, wodną roślinę o charakterystycznych kwiatostanach.