Przyroda

Specyficzne warunki klimatyczne i orograficzne Parku Krajobrazowego Góra św. Anny powodują, że świat zwierząt jest tutaj wyjątkowo bogaty. Na zróżnicowanie fauny Garbu Chełmu wpływ mają przede wszystkim różnorodne siedliska jakie tutaj występują. Od siedlisk leśnych poprzez zadrzewienie i zakrzewienia po otwarte krajobrazy łąk i pól można spotkać tu bardzo ciekawe zwierzęta.

Najliczniejszą grupą zwierząt jaką obserwować można na terenie parku są ptaki. W lasach, wśród których dominują buczyny najbardziej interesującą grupą tych zwierząt są ptaki wykorzystujące do rozrodu dziuple. Dzięcioły, które jako jedyne ptaki w naszych warunkach tworzą dziuplę reprezentowane są przez dzięciołka, dzięcioła średniego i dużego, dzięcioła zielonego i zielonosiwego oraz największego i najbardziej majestatycznego dzięcioła polskich lasów – dzięcioła czarnego. Pozostałe gatunki wykorzystujące dziuplę to tzw. dziuplaki wtórne czyli takie które same nie wykuwają dziupli a przysposabiają te opuszczone przez dzięcioły. Do szczególnie ciekawych i rzadkich gatunków dziuplaków zaliczyć można gołębia siniaka oraz muchołówkę białoszyją. Kolejnym środowiskiem chętnie wykorzystywanym przez ptaki są zadrzewienia i zakrzewienia. Specyficznymi gatunkami tych środowisk jest dzierzba gąsiorek oraz pokrzewka jarzębatka. Najbardziej rozpoznawalny z nich jest gąsiorek, który przesiaduje na najwyższych pędach krzewów wypatrując swoje owadzie ofiary. Tereny otwarte a więc pola i nieliczne już łąki to środowisko gatunków takich jak skowronek, przepiórka i pliszka żółta.

Ssaki reprezentowane są przez szereg gatunków występujących w różnorodnych siedliskach. Do dużych ssaków zaliczyć można nieliczne tutaj jelenie, daniele, sarny oraz spotykane w ostatnich latach coraz częściej muflony. Wśród średniej wielkości ssaków dominują drapieżniki tj. kuna leśna i domowa, lis, borsuk oraz jenot. We wschodniej części parku pojawiła się rodzina bobrów. Mniejsze ssaki to głównie gryzonie wśród, których najciekawszymi są pilchowate tj. orzesznica i popielica. Z innych małych ssaków warto wymienić nietoperze, które na terenie parku posiadają zarówno miejsca rozrodu jak i zimowania.

Z uwagi na specyfikę parku tj. brak większych cieków oraz zbiorników wodnych świat płazów nie jest zbyt obfity. Z tej grupy zwierząt spotkać tu można bytujące głównie w lasach żabę trawną i ropuchę szarą. W przeciwieństwie do płazów, świat gadów jest tutaj dużo ciekawszy. Suche i ciepłe środowiska leśne i otwarte to doskonałe miejsce do ich bytowania. Zwinka i żyworódka, beznogi padalec to gatunki jaszczurek jakie można tutaj spotkać. Największą osobliwością świata gadów jest jednak niejadowity wąż gniewosz plamisty zwany także potocznie miedzianką.

Świat bezkręgowców choć jest najbogatszy należy do najsłabiej poznanych elementów fauny parku. Warto wymienić motyle (dzienne i nocne), których np. w ubiegłym wieku w samej okolicy rezerwatu przyrody Ligota Dolna stwierdzono kilkaset gatunków. Do najciekawszych należy zaliczana do ciem lotnica zyska. Jest to typowy gatunek buczyn, który spotkać można wiosną. Te okazałe motyle można spotkać również za dnia, choć ich pomarańczowa barwa zaskakująco zlewa się z kolorem bukowej ścioły. Z innych gatunków owadów warto wymienić kolorowe chrząszcze. Biegacz złocistozielony i kwietnica okazała to prawdziwe diamenciki w świecie zwierząt. Choć znacznie różnią się biologią oba posiadają zielone opalizujące barwy. Do innych ciekawych chrząszczy z pewnością należy zaliczyć oleice. To również piękne metalicznie błyszczące chrząszcze odznaczające się kolorami fioletu i niebieskiego. Mają bardzo ciekawą biologię ponieważ ich larwy wędrują na kwiaty, skąd zabierane są przez dzikie pszczoły do gniazd. Tam żywią się larwami i poczwarkami pszczół. Cykl życiowy oleicy dla wielu może być zaskoczeniem, faktem jest jednak to że jej występowanie w środowisku świadczy o dużej bioróżnorodności dzikich zapylaczy co z kolei ma niebagatelne znaczenie dla ogółu środowiska przyrodniczego.

Z botanicznego punktu widzenia Park krajobrazowy góra św. Anny to niezwykle bogaty teren. Stwierdzono tu ponad osiemset gatunków roślin. Są to przede wszystkim rośliny związane z polami uprawnymi – chwasty, lasami liściastymi a w szczególności buczynami oraz łąkami. Mnogość gatunków wynika z zasobnego w wapń podłoża oraz ukształtowania terenu. Na południowych, nagrzanych stokach masywu chełmskiego znajdziemy gatunki ciepłolubne charakterystyczne dla muraw kserotermicznych, zaś w głębokich jarach i wąwozach leśnych można zaobserwować rośliny o charakterze górskim.

Badania z końca XX wieku wykazały zubożenie regionu, szczególnie w gatunki łąkowe i roślinność segetalną. Wynika to głównie ze zmiany sposobu użytkowania terenu, intensyfikacji i chemizacji rolnictwa oraz przekształcania łąk w grunty orne.

W ostatnich latach wznowiono inwentaryzacje przyrodnicze. Ich celem jest potwierdzenie występowania notowanych wcześniej gatunków oraz wprowadzenie stanowisk do bazy danych. W trakcie prowadzonych badań udało się stwierdzić kilka gatunków wcześniej nie obserwowanych na tym terenie np. kruszczyk połabski, naparstnica zwyczajna. Kolejnym sukcesem jest potwierdzenie występowania gatunków które zostały uznane za wymarłe, bądź nie były obserwowane od wielu lat np. kruszczyk siny, podkolan biały, dymnica drobnokwiatowa.

Na terenie Parku Krajobrazowego „Góra Św. Anny”  stwierdzono do tej pory 30 gatunków roślin chronionych, z czego 12 podlega ochronie ścisłej, a 18 ochronie częściowej. Poniżej podajemy listę tych gatunków.

Gatunki roślin objęte ochroną ścisłą:

1. Buławnik wielkokwiatowy Cephalanthera damasonium
2. Buławnik mieczolistny Cephalanthera longifolia
3. Buławnik czerwony Cephalanthera rubra
4. Żłobik koralowy Corallorhiza trifida
5. Kruszczyk siny Epipactis purpurata
6. Goryczka krzyżowa Gentiana cruciata
7. Rojownik pospolity Jovibarba globifera
8. Kruszczyk połabski Epipactis albensis
9. Lilia złotogłów Lilium martagon
10. Len austriacki Linum austriacum
11. Paprotnik kolczysty Polystichum aculeatum
12. Storczyk blady Orchis pallens

Gatunki roślin objęte ochroną częściową:

1. Centuria pospolita Centaurium erythraea
2. Kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine
3. Kruszczyk rdzawoczerwony Epipactis atrorubens
4. Czosnek niedźwiedzi Allium ursinum
5. Dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis
6. Gnieźnik leśny Neottia nidus-avis  
7. Śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis
8. Naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora
9. Orlik pospolity Aquilegia vulgaris
10. Parzydło leśne Aruncus silvestris
11. Goryczuszka orzęsiona Gentianopsis ciliata
12. Podkolan biały Platanthera bifolia
13. Listera jajowata Neottia ovata
14. Miodownik melisowaty Melittis melissophyllum
15. Pokrzyk wilcza-jagoda Atropa belladonna
16. Pierwiosnek wyniosły Primula elatior
17. Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum
18. Ziemowit jesienny Colchicum autumnale